Октябрьнең сезонлы продуктлары
Октябрь килде, һава торышы начар: яңгырлар ешрак ява, салкын җил күтәрелә, беренче кыраулар башлана. Ләкин бу әле елның бик матур вакыты да, ачык төсләр чоры да, табигать алтын, Алсу, җете кызыл киемнәр киеп йөри. Киштәләрдәге яшелчәләр дә безне төрле төсмерләре белән сөендерә.
Баклажан, ташкабак, патиссон, кабак, кишер, кыяр, помидор, төрле төстәге болгар борычы, чөгендер, суган, сельдерей, топинамбур, фасоль, хрен, сарымсак, фенхель, петрушка тамыры, цикорий, кукуруз, батат – болар барысы да көз уртасында өстәлдә булырга тиеш. Аларга кәбестәнең төрле төрләрен (кызыл кәбестә, ак кәбестә, савой, брокколи, брюссель, төсле, кейл) өстәгез.
Һәм әлбәттә, аның крестоцветныйлар гаиләсеннән «туганнары» – торма, шалкан һәм брюква турында онытмагыз, алар хәзер тиешенчә игътибарсыз калдырылган. Ә юкка-алар бик файдалы бит. Бу тамыр җимеше аз калорияле, составында җиңел үзләштерелә торган полисахаридлар һәм клетчатка бар, шуңа күрә алар диетик продуктлар буларак бик нәтиҗәле. Моннан тыш, аларда С витамины, РР, В төркеме витаминнары һәм башка файдалы элементлар: калий, кальций, магний, натрий, фосфор, тимер күп.
Ә брюкведа тагын фолий кислотасы (В9), марганец, бакыр, селен һәм цинк бар. Ул сөякләрне һәм тешләрне ныгыту өчен файдалы, ә бал белән бу йөткерүдән саклану чарасы. Чалбарны сүндерергә, кыздырырга, пешерергә, салатларга яңа гына пешерелгән килеш өстәргә була. Әмма аның белән ашказаны-эчәк трактының кискен авыруларыннан интегүчеләргә сак булырга кирәк.
Торма сидек таш авыруы вакытында тәкъдим ителә һәм көчле антисептик булып тора, аның суы ашкайнату системасы эшенә уңай йогынты ясый. Кулинариядә нигездә салатларда, бигрәк тә итле салатларда кулланыла.
Шалкан гөмбәгә каршы һәм бактерияләргә каршы тәэсир итә, салкын тию вакытында тамак авыртуын баса. Аны әзерләү кыен түгел: пешерергә, кыздырырга, парларга мөмкин. Шалкан Русьта бәрәңге кысрыклаганчы бик популяр була.
Сүз уңаеннан, бәрәңгене дә көзге рационга өстәргә кирәк, чөнки аның составында С, В1, В2, В5, В6, В9, В12, РР витаминнары бар. Бәрәңге калийга бай, ул мускулларның дөрес эшләве һәм күзәнәк метаболизмы өчен җавап бирә. Шулай ук анда кальций, магний, натрий, фосфор, фтор, цинк, тимер, марганец, хром һәм башка микроэлементлар бар. Ләкин шуны истә тотыгыз: әгәр дә сез татлы тамырдан максималь файда алырга телисез икән, аны дөрес әзерләргә кирәк. Бәрәңгенең барлык файдалы үзлекләре кыздырганда яки пешергәндә күренә,өстәвенә, кабык белән. Ә менә табада яки фритюрада кыздырырга киңәш ителми – бу очракта ул майлы һәм тозлы калорияле продуктка әверелә.
Октябрьдә җиләк-җимеш сезоны акрынлап тәмамлана, һәм беренче планга көзге-кышкы җиләкләр чыга: брусник, мүквә, облепиха, Ду-рышник, бузина, гөлҗимеш, балин. Аларның барысы да шифалы үзлекләргә ия, аларда салкыннар алдыннан организмны ныгытырга ярдәм итүче файдалы матдәләр күп. Асылда, бу тере витаминнар - юкка гына аларны күп гасырлар медицинада кулланмаганнар.
Кышка заготовкалар турында да онытмагыз. Җиләкләрне киптерергә, шикәр белән сөртергә була, алар кырауны бик яхшы кичерә. Шул ук вакытта җимешләр барлык витаминнарны һәм файдалы элементларны диярлек саклый.
Октябрь – алма һәм груша, клетчатка һәм флавоноидларның кыйммәтле чыганаклары чоры. Бу җимешләрдә шулай ук организмга инфекцияләргә каршы көрәштә ярдәм итә торган С витамины, В төркеме витаминнары һәм К витамины бар.алмаларда йөрәк-кан тамырлары системасын ныгыта торган калий, ә грушада кобальт күп. Ул нерв системасы эшен җайга сала һәм кәефне яхшырта – көзге хандра чорында кирәкле элемент. Киви турында онытмагыз-С һәм К витаминнарының тагын бер бай чыганагы.
Ай азагында хөрмә сезоны башлана. Бу җимештә бик күп антиоксидантлар (бета-каротин, лютеин, ликопин, кверцетин, кемпферол) бар, алар картаюны акрынайта, иммунитетны ныгыта, күз сәламәтлегенә уңай йогынты ясый һәм тире, чәч һәм тырнакларның торышын яхшырта. Хөрмә минералларга да бай. Алар арасында калий, кальций, тимер, магний, молибден, бакыр, хром, йод һәм башкалар бар.
Рационга слива өстәгез. Хәзер алар нәкъ менә тәмле һәм сусыл. Карасу җимешләр составындагы антоцианнар картаю процессын акрынайта, кан тамырлары стенкасын эластик итә һәм йөрәк-кан тамырлары авыруларын булдырмый кала. Сүз уңаеннан, слива согын да игътибарсыз калдырмагыз-анда җимешнең барлык файдалы үзлекләре сакланган.
Октябрьдә өстәлдә инҗир булырга тиеш, ул организмның салкын тиюгә чыдамлыгын арттыра. Җимешне вируслы һәм бактериаль авырулардан соң тернәкләнү чорында ашарга киңәш ителә; шулай ук ул ялкынсынуга каршы һәм температураны киметүче тәэсиргә ия.
Һәм, ниһаять, айваны сатып алыгыз. Ул С витаминының югары булуы аркасында иммунитетка яхшы йогынты ясый, йөрәк-кан тамырлары системасын ныгыта. Чи килеш без айваны еш ашамыйбыз, аның каравы аннан тәмле һәм файдалы компотлар килеп чыга.
Менюны планлаштырганда һәрвакыт сезонлылык принцибына таянырга тырышыгыз-шул рәвешле организм табигать бүләкләреннән күбрәк файда алачак. Дөрес ашагыз һәм сәламәт булыгыз!